Энэ удаагийн орон нутгийн сонгуулийг холимог буюу нийт нэр дэвшигчдийн
гуравны хоёрт нь мажоритар тогтолцоо давамгайлсан байхаар тусгасан.
Тухайлбал, ИТХ-ын нэг хэсэг нь нэг болон олон мандаттай тойргоос
мажоритар хэлбэрээр сонгогдоод үлдсэн хэсэг нь хувь тэнцүүлэх буюу
таваас дээш хувийн санал авсан намууд суудлаа хуваарилаад хуваарилсан
суудал дээр нь жагсаалтынхаа эхнээс сонгогдох маягаар явах аж. Гэхдээ
энэ бүхэн сонгогчдод шинэ зүйл биш бөгөөд өнгөрөгч УИХ-ын болон НИТХ-ын
сонгуультай адилхан. УИХ-ын сонгуулийг холимог систем дотроо параллель
хэлбэрээр зохион байгуулсан. Өөрөөр хэлбэл, хувь тэнцүүлсэн хэлбэрээр
сонгогдох нэр дэвшигчид тусдаа жагсаалттай байсан. Харин орон нутгийн
хурлын сонгуулийг зохион байгуулахад нэр дэвшигчдийг нэг жагсаалтаар нэр
дэвшүүлэхээрээ л ялгаатай байх нь.
Харин иргэн та хэрхэн саналаа өгөх талаар доорхи зөвлөмжөөс хүлээн авна уу?
Итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр хэрхэн санал өгүүлэх вэ?
Бие эрхтний согог, эрүүл мэндийн байдал, боловсролын түвшингээс шалтгаалан саналаа биечлэн өгөх чадваргүй сонгогч өөрийн итгэмжилсэн сонгуулийн эрх бүхий иргэний туслалцаатайгаар санал өгч болно. Харин нам, эвслийн сонгууль эрхэлсэн байгууллагын ажилтан, нэр дэвшигчийн шадар туслагч, ухуулагч болон сонгуулийн хорооны дарга, бичгийн дарга, гишүүн, ажиглагч байхыг хуулиар хориглосон.
Харин иргэн та хэрхэн саналаа өгөх талаар доорхи зөвлөмжөөс хүлээн авна уу?
Итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр хэрхэн санал өгүүлэх вэ?
Бие эрхтний согог, эрүүл мэндийн байдал, боловсролын түвшингээс шалтгаалан саналаа биечлэн өгөх чадваргүй сонгогч өөрийн итгэмжилсэн сонгуулийн эрх бүхий иргэний туслалцаатайгаар санал өгч болно. Харин нам, эвслийн сонгууль эрхэлсэн байгууллагын ажилтан, нэр дэвшигчийн шадар туслагч, ухуулагч болон сонгуулийн хорооны дарга, бичгийн дарга, гишүүн, ажиглагч байхыг хуулиар хориглосон.
Энэ удаагийн орон нутгийн сонгуулийг холимог буюу нийт нэр дэвшигчдийн гуравны хоёрт нь мажоритар тогтолцоо давамгайлсан байхаар тусгасан. Тухайлбал, ИТХ-ын нэг хэсэг нь нэг болон олон мандаттай тойргоос мажоритар хэлбэрээр сонгогдоод үлдсэн хэсэг нь хувь тэнцүүлэх буюу таваас дээш хувийн санал авсан намууд суудлаа хуваарилаад хуваарилсан суудал дээр нь жагсаалтынхаа эхнээс сонгогдох маягаар явах аж. Гэхдээ энэ бүхэн сонгогчдод шинэ зүйл биш бөгөөд өнгөрөгч УИХ-ын болон НИТХ-ын сонгуультай адилхан. УИХ-ын сонгуулийг холимог систем дотроо параллель хэлбэрээр зохион байгуулсан. Өөрөөр хэлбэл, хувь тэнцүүлсэн хэлбэрээр сонгогдох нэр дэвшигчид тусдаа жагсаалттай байсан. Харин орон нутгийн хурлын сонгуулийг зохион байгуулахад нэр дэвшигчдийг нэг жагсаалтаар нэр дэвшүүлэхээрээ л ялгаатай байх нь.
Харин иргэн та хэрхэн саналаа өгөх талаар доорхи зөвлөмжөөс хүлээн авна уу?
Итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр хэрхэн санал өгүүлэх вэ?
Бие эрхтний согог, эрүүл мэндийн байдал, боловсролын түвшингээс шалтгаалан саналаа биечлэн өгөх чадваргүй сонгогч өөрийн итгэмжилсэн сонгуулийн эрх бүхий иргэний туслалцаатайгаар санал өгч болно. Харин нам, эвслийн сонгууль эрхэлсэн байгууллагын ажилтан, нэр дэвшигчийн шадар туслагч, ухуулагч болон сонгуулийн хорооны дарга, бичгийн дарга, гишүүн, ажиглагч байхыг хуулиар хориглосон.
Санал авах байранд хүрэлцэн ирж чадахгүй дараах сонгогчийн саналыг түүний хүсэлт, эмнэлгийн магадлагаа, эсхүл холбогдох байгууллагын тодорхойлолтыг үндэслэн зөөврийн битүүмжилсэн саналын хайрцгаар санал авах өдрийн өмнөх өдөр авна.
Харин бусад сонгогчид санал авах байранд ирж, саналаа өөрөө биечлэн гаргах журамтай. Санал авах өдөр ажиллаж байгаа сонгогчид тухайн байгууллагын захиргаа чөлөө олгож, түүнийг санал өгөх боломжоор хангах үүрэгтэй.
Санал өгөх явцдаа юуг анхаарах вэ?
Сонгогч бүр саналын хуудас авч, санал бэлтгэх бүхээгт саналаа нууцаар гаргах бөгөөд саналын хуудсанд саналаа тэмдэглэхдээ холбогдох зааврын дагуу тэмдэглэгээг хийнэ. Санал бэлтгэх бүхээгт тухайн сонгогчоос өөр хүн байхыг хориглодог.
Саналын хуудас нь тойрогт нэр дэвшигчдийн нэрийг бичсэн болон нам, эвслийн нэрийг бичсэн хоёр хэсэг бүхий хуудас байна.
Сонгогч нь саналын хуудасны нам, эвслийн нэрийг бичсэн хэсэг дэх өөрийн дэмжиж байгаа зөвхөн нэг нам, эсхүл эвслийн нэрийн өмнөх дугаарыг тэмдэглэнэ.
Сонгогч дээр дурьдсаны дагуу саналаа тэмдэглэсний дараа саналын хуудсыг санал тоолох төхөөрөмж /саналын хайрцаг/-д хийнэ.
Сонгогч санал өгөхдөө алдаа гаргаж, саналын хуудсанд буруу тэмдэглэл хийсэн бол саналын хуудсаа санал тоолох төхөөрөмжид хийхээс өмнө энэ тухайгаа хэсгийн хороонд мэдэгдэж, алдаатай хуудсыг шалгуулан хураалгаж, дахин нэг удаа саналын хуудас авч, дээр дурьдсаны дагуу саналаа гаргах боломжийг хуулиар олгожээ.
Харин сонгогчид дор дурьдсан үйлдэл, үйл ажиллагаа явуулахыг хуулиар хориглосон байна. Үүнд:
• Тухайн санал авах байранд саналаа өгөх эрхгүй гэдгээ мэдсээр байж санал өгөх, эсхүл өөр хүний бичиг баримт, эсхүл хуурамч бичиг баримт ашиглах зэргээр санал өгөх, санал өгөхийг оролдох, хуурч мэхлэх;
• Тухайн хэсгийн хорооноос олгосноос өөр саналын хуудсыг санал өгөхөд ашиглах, эсхүлсанал авах байранд гаднаас саналын хуудас авч орох, санал авах байрнаас саналын хуудас авч гарах;
• Саналын хуудсанд тэмдэглэсэн саналаа баталгаажуулан зураг авах, дүрс бичлэг хийх зэрэг үйлдэл хийх;
• Саналын хуудсанд хийсэн тэмдэглэгээгээ бусдад харуулах;
• Аль нэг нам, эвсэл, нэр дэвшигчийн төлөө санал өгөх, эсхүл өгөхгүй байхаар амлалт авах, мөнгө, эд зүйл шаардах, авах.
Дээр дурьдсаныг зөрчсөн иргэнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол 14 хоногийн хугацаагаар баривчлах захиргааны шийтгэл ногдуулахаар хуульчилжээ.
Харин иргэн та хэрхэн саналаа өгөх талаар доорхи зөвлөмжөөс хүлээн авна уу?
Итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр хэрхэн санал өгүүлэх вэ?
Бие эрхтний согог, эрүүл мэндийн байдал, боловсролын түвшингээс шалтгаалан саналаа биечлэн өгөх чадваргүй сонгогч өөрийн итгэмжилсэн сонгуулийн эрх бүхий иргэний туслалцаатайгаар санал өгч болно. Харин нам, эвслийн сонгууль эрхэлсэн байгууллагын ажилтан, нэр дэвшигчийн шадар туслагч, ухуулагч болон сонгуулийн хорооны дарга, бичгийн дарга, гишүүн, ажиглагч байхыг хуулиар хориглосон.
Санал авах байранд хүрэлцэн ирж чадахгүй дараах сонгогчийн саналыг түүний хүсэлт, эмнэлгийн магадлагаа, эсхүл холбогдох байгууллагын тодорхойлолтыг үндэслэн зөөврийн битүүмжилсэн саналын хайрцгаар санал авах өдрийн өмнөх өдөр авна.
Харин бусад сонгогчид санал авах байранд ирж, саналаа өөрөө биечлэн гаргах журамтай. Санал авах өдөр ажиллаж байгаа сонгогчид тухайн байгууллагын захиргаа чөлөө олгож, түүнийг санал өгөх боломжоор хангах үүрэгтэй.
Санал өгөх явцдаа юуг анхаарах вэ?
Сонгогч бүр саналын хуудас авч, санал бэлтгэх бүхээгт саналаа нууцаар гаргах бөгөөд саналын хуудсанд саналаа тэмдэглэхдээ холбогдох зааврын дагуу тэмдэглэгээг хийнэ. Санал бэлтгэх бүхээгт тухайн сонгогчоос өөр хүн байхыг хориглодог.
Саналын хуудас нь тойрогт нэр дэвшигчдийн нэрийг бичсэн болон нам, эвслийн нэрийг бичсэн хоёр хэсэг бүхий хуудас байна.
Сонгогч нь саналын хуудасны нам, эвслийн нэрийг бичсэн хэсэг дэх өөрийн дэмжиж байгаа зөвхөн нэг нам, эсхүл эвслийн нэрийн өмнөх дугаарыг тэмдэглэнэ.
Сонгогч дээр дурьдсаны дагуу саналаа тэмдэглэсний дараа саналын хуудсыг санал тоолох төхөөрөмж /саналын хайрцаг/-д хийнэ.
Сонгогч санал өгөхдөө алдаа гаргаж, саналын хуудсанд буруу тэмдэглэл хийсэн бол саналын хуудсаа санал тоолох төхөөрөмжид хийхээс өмнө энэ тухайгаа хэсгийн хороонд мэдэгдэж, алдаатай хуудсыг шалгуулан хураалгаж, дахин нэг удаа саналын хуудас авч, дээр дурьдсаны дагуу саналаа гаргах боломжийг хуулиар олгожээ.
Харин сонгогчид дор дурьдсан үйлдэл, үйл ажиллагаа явуулахыг хуулиар хориглосон байна. Үүнд:
• Тухайн санал авах байранд саналаа өгөх эрхгүй гэдгээ мэдсээр байж санал өгөх, эсхүл өөр хүний бичиг баримт, эсхүл хуурамч бичиг баримт ашиглах зэргээр санал өгөх, санал өгөхийг оролдох, хуурч мэхлэх;
• Тухайн хэсгийн хорооноос олгосноос өөр саналын хуудсыг санал өгөхөд ашиглах, эсхүлсанал авах байранд гаднаас саналын хуудас авч орох, санал авах байрнаас саналын хуудас авч гарах;
• Саналын хуудсанд тэмдэглэсэн саналаа баталгаажуулан зураг авах, дүрс бичлэг хийх зэрэг үйлдэл хийх;
• Саналын хуудсанд хийсэн тэмдэглэгээгээ бусдад харуулах;
• Аль нэг нам, эвсэл, нэр дэвшигчийн төлөө санал өгөх, эсхүл өгөхгүй байхаар амлалт авах, мөнгө, эд зүйл шаардах, авах.
Дээр дурьдсаныг зөрчсөн иргэнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол 14 хоногийн хугацаагаар баривчлах захиргааны шийтгэл ногдуулахаар хуульчилжээ.